Vrees onwetendheid meer dan een leeuw
Een verhaal over werkbaar werk, coachend leiderschap en het gevaar van onwetendheid
Eigenaardige titel, niet?
Moet je ook even nadenken voor dat de boodschap binnenkomt?
Ik hoorde deze zin onlangs op TV. Een minister uit een Oosters land, waar inderdaad nog leeuwen aanwezig zijn, sprak deze woorden uit in het kader van de non-informatie waar we vandaag mee worden geconfronteerd:
“Vrees meer de onwetendheid dan een leeuw”.
De analyse is de moeder van de oplossing
Onwetendheid is een van de grootste bedreigingen voor onze maatschappij en daarmee ook voor bedrijven. Onwetendheid kan zich als een sluipend gif verspreiden en hele organisaties ontwrichten. Dit geldt zowel op strategisch als op operationeel niveau. Een gebrek aan bredere kennis op de werkvloer over de maatschappelijke en bedrijfsmatige situatie leidt tot misverstanden, weerstand en demotivatie. Hoe kunnen beslissingen begrepen worden wanneer er geen kennis is van de analyse die tot de bedrijfsbeslissingen hebben geleid. Dit geldt voor de politiek, maar ook voor menig bedrijfsbeleid. De analyse is de moeder van de oplossing.
In de jaren dat ik mij heb verdiept in het ontwikkelen van “werkbaar werk” en in de voorwaarden voor het slagen van “Coachend Leidinggeven” stel ik vast dat het betrekken, het informeren, het opleiden van de betrokken medewerkers fundamenteel deel uitmaakt van de oefening. Je krijgt pas evenwaardige gesprekpartners aan tafel wanneer iedereen over dezelfde informatie beschikt en deze informatie ook begrijpt. Want ‘inspraak zonder inzicht is uitspraak zonder uitzicht’ – zonder voldoende kennis zijn meningen vaak hol en leiden ze niet tot echte vooruitgang, eerder naar polarisatie.
De gevolgen van onwetendheid in bedrijven
Elk jaar besteden directies en middelmanagement, die slechts 5 à 10% van het personeel zijn, samen honderden uren aan het opstellen van businessplannen. Dit proces neemt twee tot drie maanden of meer in beslag en omvat analyses, discussies en strategische keuzes. De conclusies van dit diepgaande werk en de acties die daar uit volgen worden dan in slechts één of twee uur gepresenteerd aan het personeel, met de verwachting dat iedereen direct enthousiast achter het plan en de nieuwe doelstellingen gaat staan.
Maar als een medewerker in twee uur tijd het volledige plan zou begrijpen, de impact van de feiten zou doorgronden en meteen zou weten hoe hij dit plan gaat toepassen in praktijk, waarom zit die persoon dan niet op de stoel van de CEO?
Deze aanpak is simpelweg onrealistisch. Een strategisch plan kan niet top-down worden opgelegd zonder een breed begrip en draagvlak binnen de organisatie. Medewerkers moeten betrokken worden bij de analyse van de problematiek en de zoektocht naar oplossingen. Alleen zo ontstaat echte betrokkenheid en eigenaarschap, wat essentieel is voor succesvolle implementatie.
Wanneer medewerkers niet begrijpen waarom beslissingen worden genomen, groeit de afstand tussen management en personeel. Dit leidt tot demotivatie, weerstand en zelfs sabotage van veranderingen. Transparantie en educatie binnen organisaties zijn daarom cruciaal. Door medewerkers stapsgewijs te betrekken bij het denkproces en hen actief deelgenoot te maken van de uitdagingen waarmee de organisatie te maken heeft, kunnen misverstanden en frustraties worden voorkomen.
Een goed geïnformeerde werknemer is een betrokken werknemer, iemand die niet enkel reageert op symptomen, maar de oorzaken begrijpt en actief bijdraagt aan oplossingen.
De gevaren van onwetendheid in de politiek en maatschappij
Onwetendheid is niet alleen een risico binnen bedrijven, maar ook op maatschappelijk niveau. Een slecht geïnformeerde bevolking wordt een gemakkelijk doelwit voor populisme en misleiding. We weten vandaag dat “fake news” bewust wordt ingezet om misinformatie te verspreiden en bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Dit kan leiden tot polarisatie, chaos en zelfs opstanden.
Een geïnformeerde samenleving is essentieel voor een gezonde democratie. Mensen moeten leren kritisch te denken, bronnen te controleren en zich te wapenen tegen manipulatie. Dit is geen luxe, maar een absolute noodzaak om een stabiele en welvarende maatschappij in stand te houden. Ook hier geldt: ‘Inspraak zonder inzicht is uitspraak zonder uitzicht.’ Wie zonder feitelijke kennis politieke beslissingen bekritiseert of steunt, draagt bij aan ondoordachte beleidskeuzes en een instabiele samenleving. Maar waarom steken we niet meer tijd in het informeren van feiten?
Van werkbaar werk naar productieve zelfsturing: de rol van Coachend Leiderschap
In deze complexe en snel evoluerende werkomgeving is het ontwikkelen van werkbaar werk essentieel om zowel betrokkenheid als productiviteit te verhogen. Wanneer medewerkers de bredere context begrijpen, kunnen zij autonoom en doelgericht de juiste beslissingen nemen.
Dit vraagt om een verschuiving van traditioneel management naar coachend leiderschap, waarin leidinggevenden niet langer sturen op controle, maar op groei en ontwikkeling.
Coachende leiders creëren een heldere visie en besteden hun tijd aan het faciliteren van hun teams, zodat medewerkers zich competent voelen, zichzelf vertrouwen en zelfsturend kunnen opereren. Dit stimuleert intrinsieke motivatie en vergroot de veerkracht van de organisatie. Door te investeren in een cultuur waarin leren, eigenaarschap en vertrouwen centraal staan, ontstaat een dynamisch evenwicht tussen werkbaarheid en prestatiegerichtheid. Zo transformeren organisaties van hiërarchische structuren naar adaptieve netwerken waarin medewerkers en leidinggevenden samen groeien naar een hoger niveau.
De bijzondere rol van opleiding, training & coaching in welvaart en stabiliteit
Een van de redenen dat een aantal samenlevingen succesvol zijn, ligt voor een groot deel in de kwaliteit en toegankelijkheid van hun onderwijs. Jongeren spenderen een aanzienlijk deel van hun leven – vaak tot 18 à 22 jaar – aan scholing, dit is bijna één derde van hun actief leven. Sta hier even bij stil, blijkbaar is zoveel tijd nodig om jonge mensen in staat te stellen te kunnen functioneren in onze huidige maatschappij. En daar stopt het niet.
Deze aanpak vormt de basis van een sterke economie en een stabiele samenleving waarin ruimte is om met elkaar van mening te verschillen en waarin samen akkoorden worden gevonden. We weten dat voortdurende zelfontwikkeling onmisbaar is om de uitdagingen van een snel veranderende wereld aan te kunnen. Wie zich niet blijft ontwikkelen, zal moeite hebben om zich aan te passen aan nieuwe realiteiten. Innovatie, technologie en globalisering brengen steeds nieuwe uitdagingen met zich mee, en zonder voortdurende kennisontwikkeling raken mensen achterop. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het individu, maar voor de hele samenleving. En dat geldt zeker ook voor uw bedrijf. En nog zo een misverstand: mensen zijn helemaal niet tegen verandering, maar wel tegen de nadelen die de verandering met zich mee zal brengen. Dus haal die nadelen vooraf weg, informeer en betrek, en de weerstand wordt voorkomen.
Mag ik u enkele vragen stellen?
- Hoe verloopt de informatiedoorstroming bottom-up en top down bij jullie?
- Hoe ver staan jullie nog af van de leiderschapsuitdaging “coachend Leiderschap’?
- Hoe “operationeel” zijn jullie leidinggevenden nog bezig vandaag?
- Hoe veel, of hoe misschien beter verwoord, hoe weinig tijd zijn ze effectief bezig met mensen te helpen groeien naar zelforganisatie en zelfsturing?
Besluit: onwetendheid is geen optie, modern leiderschap als katalysator voor groei
Onwetendheid is een gevaar dat niet mag worden onderschat. Het ondermijnt bedrijven, bedreigt democratieën, verzwakt economieën en belemmert vooruitgang.
Transparantie, educatie en kritische denkvaardigheden zijn de sleutels tot een veerkrachtige en vooruitstrevende samenleving.
In bedrijven betekent dit dat medewerkers niet simpelweg geïnformeerd moeten worden, maar actief betrokken moeten zijn bij de strategie en besluitvorming.
Betrokkenheid ontstaat pas wanneer medewerkers de ruimte krijgen om mee te denken en bij te dragen aan strategische beslissingen.Alleen zo kunnen organisaties en samenlevingen de uitdagingen van de toekomst met vertrouwen tegemoet treden.
Hierin ligt een nieuwe verantwoordelijkheid voor leiders: zij moeten hun teams opleiden, trainen en coachen om zelfstandig te kunnen handelen. Coachend leiderschap betekent investeren in de ontwikkeling van medewerkers, hen informeren, hen helpen om complexe uitdagingen te doorgronden en hen te begeleiden naar grotere autonomie en verantwoordelijkheid. Wanneer managers hun rol als mentor en facilitator omarmen, ontstaat een cultuur waarin medewerkers zich verbonden voelen met de organisatie en actief bijdragen aan innovatie en duurzame groei. Zo bouwen bedrijven niet alleen aan hun eigen toekomst, maar ook aan een veerkrachtige en wendbare economie.
Nu maar hopen dat ook de politiek dit begrijpt.
Erik Houben, Managing Partner 4Result, 2025
